Utrata płynności finansowej, narastające długi, presja wierzycieli – to scenariusze, z którymi może zmierzyć się każda, nawet najlepiej zarządzana firma. W takiej sytuacji pojawia się pytanie: czy spółka może ogłosić upadłość? Wiele osób postrzega upadłość jako ostateczną porażkę i koniec istnienia firmy. W rzeczywistości jest to jednak sformalizowana procedura prawna, która w sytuacji głębokiego kryzysu staje się nie tylko możliwością, ale często obowiązkiem zarządu, mającym na celu uporządkowane zakończenie działalności i ochronę interesów wszystkich stron.
Kiedy upadłość spółki staje się koniecznością? – Stan niewypłacalności
Podstawową i jedyną przesłanką do ogłoszenia upadłości spółki jest jej niewypłacalność. Co to dokładnie oznacza? Polskie Prawo upadłościowe definiuje niewypłacalność na dwa sposoby. Po pierwsze, spółka jest niewypłacalna, gdy utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Mówiąc prościej, gdy nie jest w stanie na bieżąco płacić swoich długów, a opóźnienie w spłacie przekracza trzy miesiące. Po drugie, w przypadku osób prawnych (jak spółka z o.o. czy akcyjna), niewypłacalność zachodzi również wtedy, gdy jej zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jej majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Wystąpienie którejkolwiek z tych sytuacji jest sygnałem alarmowym, który powinien skłonić zarząd do podjęcia natychmiastowych działań.
Kto może i musi złożyć wniosek o upadłość spółki?
Co niezwykle istotne, w przypadku stwierdzenia stanu niewypłacalności, złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości jest nie tylko prawem, ale przede wszystkim ustawowym obowiązkiem osób uprawnionych do reprezentowania spółki – najczęściej członków jej zarządu. Mają oni na to bardzo krótki, ustawowy termin – 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Niedopełnienie tego obowiązku w terminie może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji osobistych dla członków zarządu, włącznie z osobistą odpowiedzialnością za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem (zgodnie z art. 299 Kodeksu spółek handlowych). Warto również wiedzieć, że wniosek o ogłoszenie upadłości spółki może złożyć także każdy z jej wierzycieli.
Jakie spółki mogą ogłosić upadłość?
Możliwość ogłoszenia upadłości dotyczy praktycznie wszystkich form prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki prawa handlowego. Wniosek o upadłość może złożyć zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.), spółki akcyjnej (S.A.), ale także wspólnicy uprawnieni do reprezentacji w spółkach osobowych, takich jak spółka jawna, partnerska, komandytowa czy komandytowo-akcyjna. W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli przedsiębiorca jest wpisany do CEIDG, podlega on zasadom upadłości dla przedsiębiorców; jeśli wyrejestrował działalność, może skorzystać z upadłości konsumenckiej.
Cel postępowania upadłościowego – co dzieje się po złożeniu wniosku?
Głównym celem postępowania upadłościowego jest zbiorowe i możliwie jak najwyższe zaspokojenie wszystkich wierzycieli niewypłacalnej spółki. Po ogłoszeniu upadłości przez sąd, powoływany jest syndyk, który przejmuje zarząd nad całym majątkiem spółki (tzw. masą upadłości). Zadaniem syndyka jest zabezpieczenie tego majątku, jego zinwentaryzowanie, a następnie likwidacja, czyli sprzedaż. Środki uzyskane ze sprzedaży są dzielone między wierzycieli zgodnie z określoną w prawie kolejnością i proporcjonalnie do wysokości ich wierzytelności. Po zakończeniu tych czynności i wykreśleniu spółki z Krajowego Rejestru Sądowego, jej byt prawny ustaje.
Upadłość a restrukturyzacja – czy to to samo?
Należy odróżnić upadłość od restrukturyzacji. Celem upadłości jest likwidacja majątku spółki i zakończenie jej działalności w uporządkowany sposób. Natomiast celem restrukturyzacji jest uratowanie przedsiębiorstwa i umożliwienie mu dalszego funkcjonowania poprzez zawarcie układu z wierzycielami (np. częściowe umorzenie długów, rozłożenie ich na raty). Jeśli istnieje realna szansa na uzdrowienie firmy, zarząd powinien w pierwszej kolejności rozważyć wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego, które daje ochronę przed wierzycielami i czas na wdrożenie planu naprawczego. Upadłość staje się rozwiązaniem ostatecznym, gdy na ratunek jest już za późno.
Podsumowując, każda spółka prawa handlowego może, a w sytuacji trwałej niewypłacalności – musi, ogłosić upadłość. Jest to sformalizowana procedura prawna, która, choć prowadzi do zakończenia działalności firmy, pozwala na sprawiedliwe i uporządkowane rozliczenie się z wierzycielami. Dla członków zarządu, terminowe złożenie wniosku o upadłość jest nie tylko obowiązkiem, ale przede wszystkim kluczowym działaniem chroniącym ich przed osobistą odpowiedzialnością za długi spółki. W sytuacji kryzysowej upadłość nie powinna być postrzegana jako porażka, ale jako odpowiedzialne i zgodne z prawem narzędzie do zarządzania niewypłacalnością.
